Collectieve Schuldenregeling
Een collectieve schuldenregeling is geen gemakkelijk verhaal, maar biedt wel een definitieve oplossing voor schuldenaar en schuldeiser.
Wat is een collectieve schuldenregeling?
Een collectieve schuldenregeling is een gerechtelijke procedure om structurele of éénmalige schuldproblemen aan te pakken.
​
Een schuldbemiddelaar ontvangt de inkomsten van de schuldenaar op een speciale rekening en maakt een plan op om deze schulden geheel of gedeeltelijk af te betalen.
​
Na de collectieve schuldenregeling gaat de betrokkene in het merendeel van de dossiers opnieuw schuldenvrij door het leven.
De schuldbemiddelaar wordt aangesteld door de arbeidsrechtbank en kan dus niet vrij gekozen worden, niettegenstaande een voorkeur wel in het verzoekschrift kan worden vermeld.
Voorwaarden om toegelaten te worden tot een collectieve schuldenregeling.
Men komt in aanmerking voor een collectieve schuldenregeling indien er schulden werden gemaakt die niet binnen een redelijke termijn kunnen terugbetaald worden. Een collectieve schuldenregeling is dus niet bedoeld om enkel tijdelijke betalingsproblemen te regelen.
​
​
Ondernemers komen net als vennootschapsvormen (nv, bv,…) niet in aanmerking.
Wat zijn de verplichtingen van de verzoekende partij(en) binnen de collectieve schuldenregeling?
Van zodra de schuldbemiddelaar werd aangesteld door de arbeidsrechter, worden alle inkomsten zoals loon, vakantiegeld, 13e maand, allerhande premies of commissies, vervangingsinkomens (pensioenen, werkloosheidsvergoedingen, uitkeringen, kinderbijslag en dergelijke meer) aan de schuldbemiddelaar uitbetaald op een hiervoor speciaal geopende rekening (rubriekrekening). Het behoort dan ook tot de verplichting van de betrokken schuldenaar om dit rekeningnummer aan alle instanties door te geven.
De schuldbemiddelaar zal van deze inkomsten op de rubriekrekening een leefgeld uitkeren.
Met dit toegekende leefgeld dient de schuldenaar alle normale kosten van levensonderhoud te betalen, zoals huur/hypotheek, water, gas, elektriciteit, verzekeringen, schoolgeld, voeding, kleding, telefoon, GSM, medische kosten, mutualiteitsbijdrage, teledistributie, internet, vrije tijd, enz.
Hij mag, van zodra hij werd toegelaten tot de CSR, geen nieuwe schulden maken, noch zijn schuldenlast op andere manieren vergroten, noch de omvang van zijn vermogen doen dalen.
Dit houdt onder meer in dat het de schuldenaar verboden is om:
-
nieuwe leningen aan te gaan, persoonlijke of zakelijke zekerheden te stellen (vb. zich borg stellen, een hypotheek nemen, enz.);
-
een nieuw huurcontract aan te gaan tenzij na voorafgaandelijke bespreking met en goedkeuring door de schuldbemiddelaar;
-
zijn roerende goederen (vb. meubels, kleding,…) of onroerende goederen gratis of tegen betaling af te staan;
-
één schuldeiser op gelijk welke manier, zij het gedeeltelijk dan wel voor het geheel van de schuld, terug te betalen;
-
een vakantie te boeken, tenzij na voorafgaandelijke bespreking met en goedkeuring door de schuldbemiddelaar;
-
een voertuig aan te kopen of in te schrijven op zijn naam. Hiertoe is steeds een speciale machtiging nodig van de arbeidsrechter. Deze aanvraag dient zeer grondig gemotiveerd te zijn en kan enkele weken in beslag nemen.
Alle zaken die de persoonlijke situatie van de schuldenaar wijzigen, moeten onmiddellijk gemeld worden aan de schuldbemiddelaar (wijziging gezinssituatie of -samenstelling, verlies van werk, verhuis, ernstige ziekte, inkomensverhoging, verbreking van een relatie, samenwoonst, huwelijk, wijziging inkomsten huisgenoten, erfenissen, schenkingen, enz…).
De schuldenaar dient budgetbegeleiding of zelfs -beheer te aanvaarden door een hulpverlenende instantie zoals het OCMW of CAW indien de schuldbemiddelaar dit nodig acht.
De schuldenaar moet zoveel mogelijk bijdragen tot de verbetering van zijn financiële situatie. Als hij gelden of goederen tegoed heeft van bepaalde personen of instanties, dan is hij desnoods verplicht deze via de rechtbank terug te vorderen (vb. opzegvergoedingen, onderhoudsgelden, schadevergoedingen, enz…). Hij moet als een goed huisvader zorg dragen voor al zijn bezittingen, en steeds aangifte doen bij de verzekeraar indien zich een schadegeval zou voordoen.
Er wordt van de schuldenaar een bereidwilligheid gevraagd. Indien hij werkloos is, moet hij actief werk zoeken, zo nodig opleidingen en bijscholingen volgen, doch steeds in overleg met de schuldbemiddelaar
Hij is verplicht om gedurende de hele procedure in goede trouw mee te werken. Hij moet volledig en loyaal zijn medewerking verlenen gedurende het hele verloop van de procedure, en stipt zijn overeengekomen verplichtingen nakomen. Hij mag geen misbruik maken van de procedure om uitstel van betaling te verkrijgen of om schulden te ontlopen.
Samen met de schuldbemiddelaar bekijkt de schuldenaar de mogelijkheden tot afbetaling van alle schulden. De handelingen die volgens de schuldbemiddelaar noodzakelijk zijn voor het goede beheer van het vermogen, moeten door hem uitgevoerd worden. Als de verzoeker weigert bepaalde maatregelen te nemen die de schuldbemiddelaar nodig acht, zoals vb. de verkoop van de wagen, opzeggen van abonnementen op betaaltelevisie enz, dan is de schuldbemiddelaar gerechtigd om een verzoek tot herroeping in te dienen. De Arbeidsrechter beslist over dit verzoek.
Wat zijn de verplichtingen van de schuldbemiddelaar binnen de collectieve schuldenregeling?
De schuldbemiddelaar is volledig onpartijdig en onafhankelijk. Hij moet het vertrouwen genieten van alle partijen.
​
Hij is geen hulpverlener, noch de persoonlijke advocaat van de schuldenaar, maar een onafhankelijk tussenpersoon die de meest geschikte manier zoekt om de bestaande schuldenlast tussen de schuldenaar en zijn schuldeisers op te lossen. Hij staat onder toezicht van de arbeidsrechter.
​
De schuldenaar heeft de mogelijkheid om aan de Arbeidsrechter de vervanging van de schuldbemiddelaar te vragen volgens de procedure beschreven in art. 1675/17 van het Gerechtelijk Wetboek. Dit zal slechts in ten uitzonderlijke titel worden toegestaan en bijvoorbeeld niet louter omdat de schuldenaar niet akkoord gaat met de maatregelen die de schuldbemiddelaar oplegt.
​
De schuldbemiddelaar opent een aparte rekening (genoemd rubriekrekening) voor de verzoeker waarop alle inkomsten van de verzoekende partij(en) worden gestort. Van wat overblijft nadat hij het leefgeld aan verzoeker heeft betaald, bouwt hij een reserve op die zal gebruikt worden :
-
voor onvoorziene of uitzonderlijke kosten (vb. wasmachine die stuk is, onvoorziene afrekeningen van nutsvoorzieningen, niet voorziene of gebudgetteerde dokterskosten enz…);
-
betaling van de schuldeisers in de CSR.
-
voor de kosten en erelonen van de schuldbemiddelaar.
Minstens eenmaal per jaar bij het opmaken van het jaarverslag geeft de schuldbemiddelaar een volledig schriftelijk overzicht van de stand van de rekening aan de schuldenaar (computeruitprint). Teneinde bepaalde ontvangsten/betalingen te controleren in de loop van het jaar, kan dit ook uitzonderlijk op andere tijdstippen gebeuren.
​
De schuldbemiddelaar stelt zowel ieder jaar, alsmede aan het einde van zijn opdracht en telkens als de arbeidsrechter daarom verzoekt, een verslag op over de stand van de procedure en haar verloop. De schuldenaar ontvangt steeds een kopie van dit verslag.
​
De schuldbemiddelaar heeft de verplichting om de feiten betreffende de persoonlijke situatie van de schuldenaar waarvan hij kennis krijgt door het uitoefenen van zijn functie voor zich te houden. Deze verplichting tot beroepsgeheim is zeer strikt. Dit heeft tot gevolg dat derden (familie, vrienden, buren, enz.) bij de schuldbemiddelaar geen inlichtingen kunnen inwinnen over het dossier van de schuldenaar. Er wordt een uitzondering gemaakt aangaande noodzakelijke inlichtingen die bijvoorbeeld aan schuldeisers, deurwaarders of advocaten dienen te worden gegeven alsmede aan hulpinstanties zoals het OCMW of CAW.
Op diens uitdrukkelijk verzoek mag bij een mondeling onderhoud tussen de schuldenaar en de schuldbemiddelaar een andere vertrouwenspersoon dan een aangestelde van OCMW of CAW aanwezig zijn.
Leefgeld
Indien mogelijk wordt het bedrag van het leefgeld vastgelegd tijdens het eerste onderhoud met de schuldbemiddelaar. Dit bedrag kan evenwel wijzigen, zowel in de hoogte als in de laagte, rekening houdende met de persoonlijke, medische en familiale situatie van de schuldenaar, de verhoging of verlaging van dienst inkomsten of indien het einde van de CSR in zicht is en alle schuldeisers volledig voldaan werden.
​
Het leefgeld wordt steeds op een bankrekening gestort. Het is dus onmogelijk om aan de schuldbemiddelaar of diens kantoor cash geld te vragen. Er kan evenmin aan de schuldbemiddelaar cash geld overhandigd worden.
Deze bankrekening mag nooit onder nul gaan. De schuldenaar mag derhalve geen kredietkaart op deze rekening bij zijn bank aanvragen, enkel een debetkaart.
​
Indien zijn bestaande rekening op het ogenblik van de opstart van de CSR een negatief saldo vertoont, zal deze moeten worden afgesloten en als bijkomende schuld in de CSR worden opgenomen. De schuldbemiddelaar zal het initiatief tot sluiting van deze rekening nooit nemen zonder eerst de schuldenaar in te lichten.
​
Van zodra er enige stabiliteit in de inkomsten die op de rubriekrekening toekomen bestaat, zal de schuldbemiddelaar een permanente opdracht op deze rubriekrekening instellen zodat het leefgeld elke maand op hetzelfde ogenblik zal worden gestort.
​
Met dit leefgeld dienen alle kosten van het dagelijks leven betaald te worden. De permanente opdracht kan niet maandelijks gewijzigd worden. De schuldenaar zal er moeten mee rekening houden dat indien de vaste datum van de permanente opdracht een weekend- of feestdag is, het mogelijk is dat hij pas de daaropvolgende werkdag leefgeld zal ontvangen.
Er kunnen normaal gezien ook enkele dagen verlopen tussen de betaling door de schuldbemiddelaar en de ontvangst van gelden door de schuldenaar. Dit is te wijten aan de tijd nodig voor transacties tussen verschillende banken en kan door de schuldbemiddelaar niet veranderd worden.
Extra stortingen bovenop het leefgeld zijn mogelijk voor buitengewone kosten, doch zij dienen eerder de uitzondering te zijn en kunnen niet systematisch aangevraagd worden. De schuldenaar zal er ook rekening mee dienen te houden dat extra betalingen doorgaans enkele dagen in beslag kunnen nemen en dat een aanvraag tot extra’s eerder zelden dezelfde dag kunnen worden uitgevoerd. Een tijdige aanvraag is dan ook noodzakelijk.
Werkwijze
Na ontvangst van de beschikking van toelaatbaarheid, waarbij de Arbeidsrechter de CSR toekent, zal de schuldbemiddelaar contact opnemen met de schuldenaar om een eerste afspraak vast te leggen. De schuldenaar ontvangt bij de bevestiging van de datum van deze afspraak een overeenkomst "verzoeker-schuldbemiddelaar", waarin de regels, rechten en verplichtingen van zowel de schuldenaar als schuldbemiddelaar worden opgenomen.
​
Tijdens deze afspraak wordt deze overeenkomst en het dossier een eerste maal besproken. Na deze afspraak volgt steeds een bevestigingsbrief waarin de afspraken en eventueel aan te pakken punten worden weergegeven.
​
De schuldbemiddelaar is te bereiken via brief of mail. De mail heeft als voordeel dat uw dossier sneller en nauwgezetter kan worden behandeld, zonder dat dit de behandeling van andere dossiers stoort. Indien opportuun zal de schuldbemiddelaar zelf telefonisch contact opnemen met de schuldenaar.
Procedure CSR
Een collectieve schuldenregeling (CSR) is een redelijk complexe procedure die heel wat administratieve verrichtingen vergt, hetgeen tijd in beslag neemt.
​
Zeer beknopt kan de procedure als volgt worden samengevat:
​
-
de CSR start met de beschikking (=vonnis) waarbij de schuldenaar, zijnde "verzoeker " toegelaten wordt.
-
Vanaf de datum van dat vonnis hebben de schuldeisers 1 maand om hun aangifte van schuldvordering (=wat zij concreet vorderen) in te dienen. De schuldeisers die nagelaten hebben dit te doen, krijgen een aangetekende brief van de schuldbemiddelaar, waarbij hen nog een laatste termijn van 15 dagen wordt toegekend. Indien zij binnen deze termijn geen aangifte indienen, worden zij geacht afstand te doen van hun vordering. Enkel bij een stopzetting door herroeping of door afstand van de procedure door verzoeker kunnen deze schuldeisers hun integrale rechten herwinnen.
-
Eens alle aangiften ontvangen werden en de situatie van de verzoekende partij stabiel is, kan een plan worden uitgewerkt (minnelijke aanzuiveringsregeling of MAR). In deze MAR staat hoeveel schulden verzoeker heeft, hoeveel er kan worden afbetaald en binnen welke termijn dit kan gebeuren. Een MAR kan in principe maximaal 7 jaar duren, vertrekkend vanaf de datum van de beschikking van toelaatbaarheid (het vonnis waarbij de schuldenaar werd toegelaten tot de CSR). Uitzonderingen op deze regel zijn mogelijk, bij voorbeeld wanneer ervoor wordt gekozen om de woning te bewaren en de schulden onmogelijk binnen de 7 jaar kunnen worden terug betaald.
-
Een minnelijk aanzuiveringsplan moet in principe kunnen worden bereikt binnen een maximum termijn van 1 jaar, vanaf de datum van het vonnis van toelaatbaarheid van de CSR. Dit betekent dat uiterlijk 10 maanden na de start van de CSR een minnelijk aanzuiveringsplan met de schuldenaar moet zijn bereikt en kunnen worden overgemaakt aan de schuldeisers.
-
Bij gebreke aan een akkoord met de schuldeisers kan dit ofwel leiden tot een herroeping (voorbeeld bij gebrek aan medewerking) ofwel tot een gerechtelijke aanzuivering waarbij de Arbeidsrechter zelf een aanzuiveringsregeling oplegt die maximaal 5 jaar mag duren.
-
Eens de schuldeisers het plan hebben goedgekeurd, wordt dit bij de Arbeidsrechtbank neergelegd die het bevestigt (=homologatie). Pas na de homologatie kan de schuldbemiddelaar starten met de betalingen aan de schuldeisers overeenkomstig hetgeen in het plan is vastgelegd.
-
Elk jaar maakt de schuldbemiddelaar een jaarverslag op voor de Arbeidsrechtbank. Hierin staat wat de stand van zaken is (is er al iets betaald?, hoeveel is er al betaald?, hoe verloopt het dossier ? enz.). De schuldenaar ontvangt een kopie van dit verslag.
-
Als al de voorziene betalingen zijn gebeurd, zal de schuldbemiddelaar een eindverslag opmaken. Er moet rekening gehouden worden met een periode tussen de 3 tot 6 maanden na de laatste betaling opdat het dossier volledig zou kunnen worden afgesloten.
​
Opgelet: na het einde van een CSR blijft de schuldenaar nog een jaar geregistreerd als wanbetaler bij de Nationale Bank en kan deze moeilijkheden ondervinden bij het afsluiten van leningen.
Kosten van de CSR
De schuldbemiddelaar wordt in principe betaald via de reserve op de rubriekrekening. Enkel na goedkeuring door de Arbeidsrechter is de schuldbemiddelaar gerechtigd om het toegekende ereloon en kosten naar diens kantoorrekening over te maken.
​
Het ereloon en de kosten die hij mag aanrekenen zijn bij K.B. van 18 december 1998 bepaald (kan per 1 januari gewijzigd worden)
​
De voornaamste bepalingen van dit koninklijk besluit zijn de volgende :
​
-
Voor alle handelingen die de schuldbemiddelaar stelt bij het begin van de procedure wordt een globaal bedrag van € 539,01 gevraagd wanneer het totaal aantal schuldeisers niet meer dan vijf is, te vermeerderen met € 35,94 per bijkomende schuldeiser.
-
Na het eerste jaar rekent de schuldbemiddelaar € 215,59 per jaar voor al zijn prestaties van het afgelopen jaar wanneer het totaal aantal schuldeisers niet meer dan vijf is, te vermeerderen met €14,37 per bijkomende schuldeiser.
-
Per verzoek tot herziening of herroeping dat een vonnis van de arbeidsrechter tot gevolg heeft mag de schuldbemiddelaar €179,66 aanrekenen.
-
Wanneer de schuldbemiddelaar schriftelijke inlichtingen moet inwinnen rekent hij €107,8 aan per schriftelijke verklaring (bv. van een bankinstelling).
-
De schuldbemiddelaar rekent €89,81 aan per zitting waarop zijn aanwezigheid vereist is.
-
Voor de administratieve kosten gelden de volgende tarieven:
-
​brieven: €12,58, eventueel vermeerderd met de kosten van een aangetekende zending;
-
modelbrieven die aan minstens drie personen worden gestuurd: €7,20, eventueel vermeerderd met de kosten van een aangetekende zending;
-
telefoon, fax, e-mail en fotokopie : een eenmalig forfaitair bedrag van €107,80;
-
uitgevoerde betalingen aan of ten behoeve van de schuldenaars : €8,97/betaling
-
verplaatsingkosten €0,23/km.
-
Herroeping
De schuldbemiddelaar, en ook elke schuldeiser, kan op elk moment van de procedure een verzoek tot herroeping indienen bij de arbeidsrechter wanneer hij van mening is dat de schuldenaar:
-
bewust onjuiste stukken heeft afgegeven om tot de CSR toegelaten te worden of deze te behouden;
-
zijn verplichtingen op gelijk welke wijze niet nakomt, zonder dat zich nieuwe feiten voordoen die de aanpassing of herziening van de regeling rechtvaardigen;
-
zonder gegronde reden zijn kosten heeft verhoogd of zijn inkomsten heeft verlaagd;
-
zijn onvermogen heeft bewerkt;
-
bewust valse verklaringen heeft afgelegd.
​​
Een verzoek tot herroeping heeft tot gevolg dat de zaak terug voor de arbeidsrechter wordt gebracht.
​
Op de zitting zijn de schuldbemiddelaar, de schuldenaar en de schuldeisers die dit wensen, aanwezig. Op deze zitting beslist de arbeidsrechter of het verzoek tot herroeping al dan niet gegrond is. Als de arbeidsrechter de herroeping uitspreekt, betekent dit dat de procedure vervalt. Als er reeds een overeenkomst bereikt werd met de schuldeisers, dan vervalt deze overeenkomst alsof ze nooit heeft bestaan en herwinnen de schuldeisers al hun mogelijkheden tot uitvoering. Dit heeft tot gevolg dat de schuldeisers alle kosten en intresten opnieuw kunnen opeisen.
​
Indien de arbeidsrechter van mening is dat een herroeping niet wenselijk of gerechtvaardigd is, worden er ter zitting nieuwe afspraken met de schuldenaar en de schuldbemiddelaar gemaakt.
Herziening
Indien de schuldbemiddelaar op een moment dat het afbetalingsplan reeds in werking is, kennis krijgt van nieuwe feiten of problemen die de uitvoering van het afbetalingsplan bemoeilijken zonder dat dit als een fout in hoofde van de schuldenaar kan worden beschouwd, kan hij de zaak met een verzoek tot herziening terug voor de Arbeidsrechter brengen.
​
Bedoelde nieuwe feiten of problemen zijn onvoorziene omstandigheden waardoor de financiële positie van de schuldenaar ernstig verzwakt, bv. bij verlies van werk, ongeval of zware ziekte, of juist verbetert, bv. door het ontvangen van een erfenis. Het kan ook gaan om oude schulden die niet gekend waren. Een schuldeiser kan ook een herziening aanvragen.
​
Indien de arbeidsrechter tot een herziening besluit, zal het afbetalingsplan opnieuw worden bekeken en aangepast volgens de mogelijkheden van de schuldenaar, hetzij via een regeling uitgewerkt door de schuldbemiddelaar, hetzij door de arbeidsrechter.
Wat zijn de voor- en nadelen?
Voordelen
-
Als de collectieve schuldenregeling afgelopen is, is de schuldenaar in principe schuldenvrij. In de praktijk vereist dit soms dat een deel van de schulden kwijtgescholden wordt (soms alleen intresten of kosten, soms ook een deel van de hoofdsom). Hierop bestaan wel enkele uitzonderingen: onderhoudsgelden, penale boeten en restschulden van een faillissement komen niet voor kwijtschelding in aanmerking. Een volledige kwijtschelding is in uitzonderlijke gevallen mogelijk.
-
Schuldeisers mogen geen minnelijke of gerechtelijke invordering meer doen. Dit heeft het voordeel dat schuldenaar mentale rust krijgt en dat er geen extra kosten meer gemaakt worden. Sommige acties zoals het stopzetten van een contract of een uithuiszetting zijn wel nog mogelijk.
-
Intresten op schulden mogen niet meer aangerekend worden. De intresten en kosten zijn dus volledig gestopt op het ogenblik dat de schuldenaar toegelaten wordt in een CSR.
-
Een groot aantal van de personen die toegelaten zijn tot een collectieve schuldenregeling heeft in principe recht op een een pro-deo advocaat. Dit geldt echter niet voor iedereen en is afhankelijk van het inkomen.
-
Er zijn geen individuele onderhandelingen met elke schuldeiser apart meer nodig: er wordt in één plan een oplossing gezocht voor alle schulden.
Nadelen
-
Een collectieve schuldenregeling is niet gratis. Het ereloon en de kosten van de schuldbemiddelaar wordt, mits toelating van de Arbeidsrechter, voorafgenomen van de rubriekrekening. Bij gebreke aan voldoende inkomsten en mits bijzonder motivering en machtiging, kan het ereloon en de kosten van de schuldbemiddelaar betaald worden door de Federale Overheidsdienst.
-
De schuldenaar kan niet meer beschikken over zijn eigen inkomsten. De schuldbemiddelaar ontvangt het hele inkomen en betaalt diens schulden in de mate van het mogelijke af. De schuldenaar ontvangt enkel een leefgeld. Voor grote of extra uitgaven moet hij extra geld vragen aan de schuldbemiddelaar of aan de rechter.
-
De schuldenaar verliest een deel van zijn privacy. Zo wordt bijvoorbeeld de werkgever aangeschreven met de melding dat hij in collectieve schuldenregeling zit.
-
De rechter kan de woning, de auto, de beslagbare zaken,… verkopen om de schuldeisers te betalen. Hij kan dit doen bij een gerechtelijke aanzuiveringsregeling en is in principe verplicht dit te doen bij een totale kwijtschelding van schulden.
-
Een collectieve schuldenregeling kan tot zeven jaar duren, in welbepaalde omstandigheden zelfs langer (vb. (mede-)eigenaar zijn van een onroerend goed dat men wenst te behouden, gebrek aan medewerking, …).
-
Er kunnen voorwaarden opgelegd worden, bijvoorbeeld werk zoeken, verhuizen naar een goedkopere huurwoning.